Rusya-Ukrayna Savaşı, küresel enerji piyasalarında büyük değişimlere yol açtı ve özellikle doğalgaz ile petrol ticaretinde önemli dönüşümlere neden oldu. Savaşın başlangıcından bu yana, Batılı ülkeler, Rusya'nın petrol ihracatına yönelik yaptırımları artırarak, bu ülkenin enerji ticaretini zorlaştırmaya çalışıyor. Avrupa Birliği ve İngiltere, "gölge filo" adı verilen yapılarla bağlantılı olan gemilere yönelik yaptırımlarını genişleterek, Rus petrolünün sevkiyatına baskı yapıyor.
Bu filoların, Rus petrolünü Avrupa'dan Hindistan'a, Arktik Rotası'ndan Çin'e taşıyan gemilerle bağlantılı olduğu öne sürülüyor. Bu kapsamda, İngiltere, yaptırım listesine eklediği gemi sayısını 40 artırarak 133'e çıkarırken, Avrupa Birliği de 74 gemi daha ekleyerek toplamda 153 gemiye yaptırım uygulamaya başladı. ABD ise geçtiğimiz ocak ayında, 183 gemiyi Rusya'nın kontrolünde oldukları gerekçesiyle yaptırım listesine almıştı. Kpler isimli veri analitik şirketi, bu gemilerden 117'sinin ham petrol tankeri olduğunu belirtiyor.
"Follow the Money" isimli bağımsız gazetecilik platformu, savaşın başladığı günden bu yana, başta Yunanistan, İngiltere ve Almanya olmak üzere birçok ülkeden en az 230 geminin gölge filolara satıldığını ve bu gemilerin, Rus petrolünün yaptırımlardan kaçırılmasında kullanıldığını duyurdu. Söz konusu filonun, Rusya'nın tüm petrol ihracatının yüzde 70'ini taşıdığı tahmin ediliyor.
Uzmanlar, gölge filonun, resmi denizcilik sisteminin dışında hareket eden, sahipleri sıkça değişen gemilerden oluştuğunu belirtiyor.
Savaşın ardından, Rusya'nın petrol ihracatının en önemli rotaları Çin ve Hindistan oldu. Rusya'nın ham petrol ihracatı 2023'te 234,4 milyon ton civarına ulaşırken, Çin'e yapılan ihracat savaş öncesindeki 80 milyon ton civarından 107 milyon tona yükseldi. Çin'e sevk edilen petrolün önemli bir kısmı deniz yoluyla taşınırken, kara boru hatlarının kapasitesi bu artışı karşılamakta yetersiz kaldı. Hindistan'a yapılan petrol ihracatında da büyük bir artış yaşandı. 2024 yılı itibarıyla Hindistan'a yapılan ihracatın 90 milyon ton civarında olması bekleniyor.
Çin ve Hindistan, Batı'nın yaptırım kararlarıyla karşı karşıya kalmamak için, yaptırım listesine alınan gemilerin limanlarına yanaşmasına karşı tedbirler aldı. Çin, 24 Ocak'ta yaptığı bir açıklamayla, ABD yaptırımına uğramış petrol tankerlerinin Shandong limanlarına girişini yasakladığını duyurdu. Bu liman, Çin'in petrol ithalatının büyük bir kısmını karşılıyor ve bu yasağın, Rusya'nın petrol ihracatını olumsuz etkilemesi bekleniyor. Hindistan da, benzer bir şekilde, ABD yaptırımına uğramış tankerlerin ülke limanlarına yanaşamayacağını açıkladı.
Rusya, Batı'nın uyguladığı yaptırımların kendisini durduramayacağını savunurken, Çin ve Hindistan'ın bu adımlarıyla, küresel enerji ticaretinde yeni dinamikler ve zorluklar şekillenmeye devam ediyor.
