Özel sektör, her yıl ortalama 50 milyar dolar dış borç ödüyor. Bu borçların anapara ve faiz ödemeleri doğrudan döviz kuru ile ilişkili. Kurda yaşanan her 1 liralık artış, bu ödemenin TL cinsinden maliyetini tam 50 milyar lira artırıyor. Eğer dolar 5 lira yükselirse, TL cinsinden ek yük 250 milyar lira gibi devasa bir rakama ulaşıyor.
Bu rakamlar sadece borç ödemelerindeki artışı gösteriyor. Ancak kur artışının ekonomi üzerindeki etkileri yalnızca bununla sınırlı değil. Döviz kuru yükseldiğinde ithalat maliyetleri de artıyor. Türkiye gibi ara mal ve enerji ithalatına bağımlı bir ekonomide, üretim maliyetleri hızla yükseliyor. Bu da hem üretici hem de tüketici enflasyonunu tetikliyor.
Kur Artışı, Enflasyon ve İstismar
Kur artışı enflasyonu üç farklı şekilde etkiliyor:
Doğrudan Etki: Döviz kuru arttığında, ithal edilen ürünlerin fiyatı yükseliyor. Hammaddeden tüketim mallarına kadar geniş bir yelpazede maliyetler artıyor. Özellikle enerji, sanayi ve tarım sektörlerinde dövizle alınan girdiler nedeniyle fiyatlar yükseliyor ve bu da doğrudan enflasyona yansıyor.
Dolaylı Etki: Döviz kurlarındaki yükselişin maliyetlere yansıması zaman alıyor, ancak etkisi uzun vadede daha derin oluyor. Örneğin, dövizle alınan hammaddeler pahalanınca, üretici firmalar fiyatlarını artırıyor. Bu zamlar market raflarına gecikmeli olarak yansıyor ve enflasyon dalga dalga yayılıyor.
İstismar Etkisi: Kur artışı, enflasyonu artırmak için bir bahane olarak da kullanılabiliyor. Fiyatlar, maliyet artışının çok ötesinde yükseltilebiliyor. Türkiye’de geçmişte yaşanan ekonomik krizlerde, bazı sektörlerde kur artışını bahane ederek zam yapanların olduğu görüldü. Bunun sonucunda halkın alım gücü daha da düşerken, ekonomik belirsizlik büyüyor.
Peki, Kur Artışını Sınırlamak Çözüm mü?
Kur artışlarını baskı altında tutarak enflasyonu kontrol etmek bir çözüm mü? Görünen o ki değil. Çünkü döviz kurunu belirli bir seviyede tutmaya çalışmak, Merkez Bankası’nın döviz rezervlerini eritiyor ve uzun vadede sürdürülebilir olmuyor. Türkiye’de daha önce uygulanan bu tür politikaların başarısız olduğu görüldü.
Ancak insan yine de “Ya bir de tersi olsaydı?” diye düşünmeden edemiyor. Döviz kuru serbest bırakıldığında ve piyasa dinamiklerine bırakıldığında nasıl bir tablo ortaya çıkardı? Belki de daha büyük bir ekonomik sarsıntı yaşanacaktı.
Bu tablo, ekonomi yönetiminin ne kadar hassas bir denge üzerinde durduğunu gösteriyor. Kur artışları, enflasyon, faiz politikaları ve dış borç yükü birbirine bağlı ve tek bir yanlış adım, tüm dengeleri bozabiliyor.
Kaynak: Aladdin Aktaş
