Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Türkiye'nin Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) hesaplamalarına ilişkin önemli bir açıklama yaptı. Şimşek, GSYH verilerinin büyük oranda etkilenmesini sağlayan stok değişimlerinin ve istatistiki hataların ayrıştırılması için 2025 yılına kadar çalışmaların devam edeceğini belirtti.
Stok Değişimi ve İstatistiki Hataların Ayrıştırılması
Şimşek, stok değişimlerinin uzun süredir GSYH büyümesine olumsuz etkilerde bulunduğuna dikkat çekti. Bunun en büyük nedenlerinden birinin, üretim ve harcama yöntemlerinde kullanılan fiyat endekslerinin (deflatörler) birbirinden farklılık göstermesi olduğunu belirtti. Üretim yöntemiyle GSYH hesaplamasında kullanılan endeksler, harcama yönteminde kullanılanlarla karşılaştırıldığında daha farklı hareket edebiliyor. Bu da stok değişimi kaleminin katkısını zaman zaman negatif ya da pozitif hale getiriyor. Özellikle son yıllarda, COVID-19 pandemisinin etkisiyle birçok ülkede üretici fiyat endeksi (ÜFE) ve tüketici fiyat endeksi (TÜFE) arasındaki farklar arttı.
Hazine ve Maliye Bakanı, 2025 yılının Eylül ayında yapılması planlanan GSYH revizyonunda dijitalleşme ile birlikte gelişen veri kaynakları kullanılarak yıllık bazda stok değişimlerine dair daha ayrıntılı hesaplamalar yapılmasının amaçlandığını açıkladı. Bu sayede, stok değişiminin etkileri ile istatistiki hata katkılarının birbirinden ayrıştırılması mümkün olabilecektir. Ayrıca, ürün detayında uygun deflatörlerin kullanılması ile bu hesaplamalar daha güvenilir hale getirilebilecek.
Faik Öztrak'ın Eleştirileri
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Tekirdağ Milletvekili Faik Öztrak, Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek'in açıklamalarına tepki gösterdi. Öztrak, GSYH verilerindeki stok değişimi ve istatistiki hata kalemlerinin iç içe geçmiş olduğunu belirterek, büyüme oranlarının doğru bir şekilde analiz edilemeyeceğini vurguladı. Öztrak, bu durumu "büyüme ile ilgili doğru analiz yapmak imkansızlaşıyor" şeklinde değerlendirdi.
Öztrak ayrıca, hükümetin ekonomik verilerle ilgili şeffaflık eksikliği yaşadığını savundu. Öztrak’a göre, devlet yönetiminin ciddi bir iş olduğuna işaret eden bu eleştirilerde, hükümetin doğru veriler olmadan ekonomi yönetmeye kalkmasının ağır sonuçlar doğurabileceği ifade ediliyor. Öztrak, TÜİK’in işsizlik ve enflasyon verileriyle ilgili bazı manipülasyonlar yaptığını iddia ederek, gerçek işsizlik oranlarının çok daha yüksek olduğunu ve enflasyon hesaplamalarında da halkın yaşadığı enflasyon ile resmi veriler arasındaki uçurumun giderek büyüdüğünü belirtti.
Kayıt Dışı Ekonomi ile Mücadele
Hazine ve Maliye Bakanlığı, kayıt dışı ekonomiyle mücadele için önemli bir adım atarak, saha denetimlerini sanayi bölgeleri ile meyve, sebze ve balık hallerine de yaydı. Gelir İdaresi Başkanlığı, özellikle organize sanayi bölgeleri (OSB) ile meyve, sebze ve balık halleri gibi ticaretin yoğun olduğu bölgelerde eş zamanlı denetimler yaptı. Bu denetimler, ürün ve mal trafiğini kontrol etmek, taşıma ve sevk irsaliyesi gibi belgelerin düzenliliğini sağlamak amacıyla gerçekleştirildi.
Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek, bu saha denetimlerinin ülke genelinde aralıksız devam edeceğini vurguladı. Bakan, vergi denetimlerinin etkinliğini ve verimliliğini artırmaya yönelik çalışmaların sürdüğünü belirtti. Ayrıca, kayıt dışı ekonomik faaliyetlerde bulunan ve düşük vergi beyan eden kişilerin peşine düşüleceği ifade edildi.
