Son beş yılda Türkiye’deki faiz değişiklikleri, kredi ve mevduat tercihlerinde belirgin farklılıklar yaratırken, katılım bankalarının pazar payları da bu değişimlere paralel olarak evrildi.
Hem bireylerin hem de şirketlerin tercihlerine yansıyan bu değişiklikler, kredi alırken katılım bankalarına yönelimin arttığını, ancak mevduat tarafında geleneksel bankaların tercih edildiğini gösteriyor.
Merkez Bankası’nın para ve banka istatistikleri verilerine göre, mevduat ve katılım bankalarının kredi ve mevduat büyüklükleri arasındaki oranlar dikkat çekici bir şekilde değişti.
Kredi kullanımı: Katılım bankalarına yönelim arttı
Ocak 2020 ile Ocak 2025 arasındaki dönemde, mali olmayan şirketlerin kredileri mevduat bankalarında yüzde 481 oranında artarken, katılım bankalarında bu artış yüzde 814 seviyelerine çıktı. Bu dönemde, mali olmayan şirketlerin katılım bankalarındaki kredi payı yüzde 6,88’den yüzde 10,40’a yükseldi, mevduat bankalarındaki payı ise yüzde 93,12’den yüzde 89,60’a geriledi.
Faiz artışları ile şirketlerin mevduat tercihi değişti
2021’deki faiz indirimleri ve sonrasında uygulanan KKM (Kur Korumalı Mevduat) sistemiyle mali olmayan şirketlerin mevduatlarında katılım bankalarına olan ilgi arttı. Ancak 2023’teki faiz artışlarıyla birlikte, şirketlerin mevduat tercihlerinde mevduat bankalarının payı yeniden yükseldi.
2020 Ocak ile 2025 Ocak arasındaki dönemde, mevduat bankalarındaki artış yüzde 1023 olurken, katılım bankalarındaki artış yüzde 1097 olarak kaydedildi. Şirketlerin mevduat bankalarındaki payı yüzde 93,36’dan yüzde 92,96’ya gerilerken, katılım bankalarının payı yüzde 6,64’ten yüzde 7,04’e çıktı.
Hanehalkı kredileri ve tercihlerindeki değişim
Pandemi sürecinde, hanehalkının kredi tercihi katılım bankalarına kayarken, ekonomik politika değişiklikleriyle birlikte 2023’ten sonra mevduat bankalarına yönelimde artış gözlendi. 2020 Ocak ile 2025 Ocak arasında hanehalkı kredileri katılım bankalarında yüzde 463 oranında artarken, mevduat bankalarında bu artış yüzde 568 oldu. Mevduat bankalarındaki hanehalkı kredilerinin payı, 2020 yılında yüzde 96,91 iken, 2025 Ocak’ta bu oran yüzde 97,38’e çıkarken, katılım bankalarındaki oran ise yüzde 3,09’dan yüzde 2,62’ye geriledi.
Hanehalkı mevduat tercihlerinde faiz etkisi
Hanehalkı mevduatlarında 2021’deki faiz indirimlerinin ardından katılım bankalarına yönelim artarken, 2023’ün ikinci yarısında başlayan yüksek faiz dönemiyle birlikte, vatandaşın birikimleri büyük ölçüde mevduat bankalarına kaydı. Son beş yılda mevduat bankalarındaki hanehalkı birikimleri yüzde 840 oranında büyürken, katılım bankalarındaki artış yüzde 501 seviyesinde kaldı. Mevduat bankalarının hanehalkı birikimlerindeki payı yüzde 92,10’dan yüzde 94,80’e çıkarken, katılım bankalarının payı yüzde 7,90’dan yüzde 5,20’ye geriledi.
