Borsa tarihindeki büyük çöküşler, yatırımcılar için hem büyük kayıplar hem de beklenmedik fırsatlar sundu. 1929'dan itibaren yaşanan krizler, finansal sistemin kırılganlığını ve toparlanma sürecinin nasıl şekillendiğini gözler önüne seriyor. İşte tarih boyunca en büyük borsa krizleri ve Borsa İstanbul'daki etkileri:
1929 Büyük Buhran: Tarihin En Büyük Çöküşü
1929 yılında ABD borsasında yaşanan çöküş, tarihin en büyük ekonomik krizlerinden biri olarak kabul edilir. Dow Jones Endeksi, 1929-1932 yılları arasında %86 değer kaybetti.
- Sanayi üretimi çöktü, işsizlik %25’e çıktı.
- ABD ve Avrupa’da bankalar iflas etti.
- Piyasa, ancak 1954 yılında eski seviyelerine dönebildi.
BIST 100'de Durum:
Türkiye’de o dönemde modern anlamda bir borsa bulunmasa da, bu kriz Türkiye ekonomisini de etkiledi. Özellikle tarıma dayalı ihracatta büyük kayıplar yaşandı.
2. Dünya Savaşı (1939-1945): Küresel Belirsizlik Borsaları Çökertti
Savaşın patlak vermesiyle borsalar sert düştü. ABD’de S&P 500 %30 kayıp yaşadı, ancak savaş sonrası yeniden yapılanma süreciyle %267’lik bir toparlanma gerçekleşti.
BIST 100'de Durum:
Türkiye’de savaş döneminde ekonomik belirsizlikler nedeniyle sermaye piyasaları zayıfladı. 1946’da borsa yeniden canlanmaya başladı.
1962 Çöküşü: Küçük Ama Etkili Bir Düşüş
1962 yılında ABD’de yaşanan resesyon korkuları nedeniyle borsa %31 düştü. Ancak birkaç yıl içinde toparlandı ve %76 yükseldi.
BIST 100'de Durum:
Türkiye’de sanayileşme hamleleri nedeniyle hisse senetleri piyasası henüz gelişmemişti, ancak 1960 darbesinin ekonomik etkileri hissediliyordu.
1970 Stagflasyonu: Enflasyon ve Durgunluk Kıskacında Piyasalar
1970’lerde ABD ve Avrupa’da enflasyon kontrolden çıktı, büyüme yavaşladı. S&P 500 %48 düştü, ancak sonraki yıllarda %62 yükseldi.
BIST 100'de Durum:
Türkiye'de 1970’ler boyunca enflasyonun yükselmesi, hisse senedi piyasasının gelişimini yavaşlattı.
1987 Kara Pazartesi: Tarihin En Büyük Tek Günlük Düşüşü
19 Ekim 1987'de Dow Jones %22,6 düştü ve bu tarihe ‘Kara Pazartesi’ olarak geçti. Kısa sürede toparlanarak %417 yükseldi.
BIST 100'de Durum:
Türkiye’de borsa 1986 yılında yeni yapılanmıştı ve henüz derinliği olmadığı için küresel krizlerden fazla etkilenmedi.
2000 Dot-Com Balonu: Teknoloji Hayal Kırıklığı
1990'ların sonunda internet şirketlerine olan aşırı ilgi, hisse fiyatlarını astronomik seviyelere taşıdı. Ancak 2000 yılında Nasdaq %49 değer kaybederek büyük bir çöküş yaşadı.
- Pets.com ve eToys.com iflas etti.
- Cisco, Intel ve Amazon gibi devler %75’e varan düşüşler yaşadı.
BIST 100'de Durum:
- Türkiye'de BIST 100 endeksi 2000 yılında, küresel etkilerden çok yerel ekonomik kriz nedeniyle düştü.
- Bankacılık sektöründeki krizle birlikte Garanti Bankası, İş Bankası ve Yapı Kredi gibi hisseler büyük kayıplar yaşadı.
- 2001 krizine giden süreçte, BIST 100 yaklaşık %60’a yakın bir değer kaybına uğradı.
2008 Küresel Finans Krizi: Bankacılık ve Konut Piyasası Çöktü
2008 yılında ABD'deki mortgage piyasasında başlayan kriz, Lehman Brothers’ın batışıyla küresel finans sistemine yayıldı. S&P 500, 2007 zirvesinden 2009'a kadar %57 düşüş yaşadı.
BIST 100'de Durum:
- Küresel kriz Türkiye’yi de sert vurdu ve BIST 100 %50’ye varan kayıp yaşadı.
- En fazla zarar gören hisseler arasında bankacılık sektörü (Garanti, Akbank, Halkbank), sanayi şirketleri (Ereğli Demir Çelik, Tüpraş) ve gayrimenkul firmaları yer aldı.
- 2009’da TCMB’nin faiz indirimleri ve hükümetin teşvikleriyle birlikte BIST 100 hızla toparlandı ve kriz öncesi seviyelere 2010’da ulaştı.
COVID-19 Krizi: Hızlı Çöküş ve Toparlanma
Mart 2020’de pandemi paniğiyle küresel borsalar çöktü. S&P 500 yaklaşık %50 düşerken, bazı sektörler büyük zarar gördü:
BIST 100'de Durum:
- Borsa İstanbul, Mart 2020’de %35’e varan düşüş yaşadı.
- Havacılık (THY, Pegasus), turizm (TAV Havalimanları), enerji (Tüpraş, Petkim) hisseleri en büyük kayıpları yaşadı.
- Ancak, pandemi sonrası düşük faiz politikası, hükümet teşvikleri ve yerel yatırımcıların borsaya ilgisiyle BIST 100 hızla yükseldi.
2025'te Beklenen Siyasi Gerginlik ve Borsa
Şimdi gözler 2025’te… Küresel çapta artan siyasi gerilimler, piyasalar üzerinde belirsizlik yaratıyor. Beklenen düşüş %8,7 seviyesinde başlasa da, geçmiş krizlerden gördüğümüz gibi borsa her zaman bir toparlanma sürecine girmiştir.
Borsa çöküşleri yatırımcılar için korkutucu olabilir, ancak uzun vadeli yatırım perspektifi ile bakıldığında her kriz bir fırsat doğurur. 2025’te de yatırımcılar bilinçli hareket ederek fırsatları değerlendirebilir.
