Kaldıraç sistemi, finans piyasalarında özellikle borsada yatırımcıların daha küçük sermayelerle daha büyük pozisyonlar alabilmelerini sağlayan bir mekanizmadır. Bu sistem, yatırımcılara ellerindeki parayı kullanarak mevcut durumdan çok daha büyük bir işlem hacmi yaratma imkânı sunar. Kaldıraç sayesinde yatırımcılar, piyasadaki hareketlerden elde edilebilecek potansiyel kârı artırabilirler. Ancak bu aynı zamanda risklerin de artmasına neden olur, çünkü kaldıraçlı işlemler hem kazancı hem de zararı katlayabilir.
Kaldıraç sistemi, genellikle vadeli işlemler, opsiyonlar ve forex piyasalarında sıkça karşılaşılan bir yöntemdir. Kaldıraç oranı, yatırımcıların işlemlerinde ne kadar güçlendirme yapabileceğini ifade eder. Örneğin, 1:10 kaldıraç oranı kullanıldığında, yatırımcı 1.000 liralık bir sermaye ile piyasada 10.000 liralık bir işlem açabilir. Bu da yatırımcının normalde yapabileceğinden çok daha yüksek bir işlem hacmine erişmesini sağlar.
Bu sistemin arkasındaki temel mantık, teminat adı verilen belli bir miktar paranın işlemde kilitlenmesi ve bunun kaldıraç oranına göre katlanarak işlem boyutunu artırmasıdır. Yatırımcı, işlemi açarken belirli bir teminat miktarını yatırır ve bu teminatın üzerine kaldıraç uygulanarak işlem yapılır. Eğer piyasa yatırımcının tahmini yönünde hareket ederse, kazanç kaldıraç oranıyla orantılı olarak büyür. Ancak piyasa ters yönde giderse, aynı şekilde zarar da katlanacaktır.
Kaldıraç sistemi, deneyimli yatırımcılar tarafından stratejik bir şekilde kullanılabilir. Ancak bilinçli olmayan ya da plansız şekilde kullanılan kaldıraç, ciddi maddi kayıplara yol açabilir. Bu nedenle kaldıraçlı işlemlerde doğru risk yönetimi hayati önem taşır. Risk yönetimi kapsamında, belirli bir zarar seviyesine ulaşıldığında pozisyonun otomatik olarak kapatılmasını sağlayan "zarar durdur" (stop-loss) emirleri gibi araçlar kullanılmalıdır.
Türkiye’de ise kaldıraç oranları Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından denetlenmektedir. SPK’nın düzenlemelerine göre forex piyasasında 1:10 kaldıraç oranı limiti belirlenmiştir. Bu, Türkiye'deki yatırımcıların maksimum 10 kat kaldıraca kadar işlem yapabileceği anlamına gelir. Kaldıraç oranları ülkeden ülkeye ve piyasadan piyasaya değişiklik gösterebilir. Bazı uluslararası piyasalarda bu oranlar çok daha yüksek olabilir.
